„W momencie odzyskiwania niepodległości przez Bydgoszcz w latach 1918-1920 najbardziej aktywnymi księżmi na niwie narodowej byli ks. Jan Filipik i ks. Antoni Tyrakowski” – uważa dr Marek Chamot. Profesor bydgoskiej WSG był gościem trzydniowego sympozjum „Polskie drogi do niepodległości” w ramach XXXVII Tygodnia Kultury Chrześcijańskiej w Bydgoszczy.
Według dr. Marka Chamota polskie duchowieństwo katolickie odegrało ważną rolę w podtrzymywaniu polskości i kształtowaniu polskiej tożsamości narodowej w okresie całego zaboru pruskiego. Zwłaszcza w drugiej połowie XIX wieku i u progu niepodległości w początkach XX wieku. – Był to bowiem czas nasilonej germanizacji, co było wynikiem zjednoczenia Niemiec w 1871 roku, a także działań objętych nazwą Kulturkampfu. Powszechnie określa się tak wydarzenia w Cesarstwie Niemieckim w latach 1871-1878, kiedy to kanclerz Otto von Bismarck usiłował doprowadzić do ograniczenia wpływów Kościoła katolickiego w państwie. Tego typu polityka uderzyła szczególnie w polską społeczność z uwagi na jej katolicką tożsamość – dodał. Profesor podkreślił, że duchowieństwo katolickie w zaborze pruskim, a zatem także w Bydgoszczy i regionie bydgoskim, podejmowało szereg inicjatyw na rzecz wspierania polskości tych ziem. Miały one charakter duszpasterski, a także społeczny i ekonomiczny.
Ksiądz dr Mariusz Kuciński swoje wystąpienie poświęcił prymasowi kard. Stefanowi Wyszyńskiemu, nazywając go wielkim mężem stanu, patriotą i myślicielem, potrafiącym na wiele rzeczywistości patrzeć nie tylko z perspektywy socjologicznej, prawniczej, historycznej, filozoficznej, ale przede wszystkim teologicznej i duszpasterskiej. Według profesora Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej wpływ na jego wizję narodu miała nauka biblijna, także koncepcje narodu prezentowane przez Pawła Włodkowica, wieszczów narodowych – Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Cypriana Kamila Norwida oraz założycieli zmartwychwstańców Bogdana Jańskiego, Hieronima Kajsiewicza i Piotra Semenenkę. – W prymasowskiej teologii narodu widać jednak dużą oryginalność i twórcze wykorzystanie myśli biblijnej, historycznej i teologicznej. Jego teologia dojrzewała w potrzebie chwili, w zadaniach i funkcjach, które podejmował jako kapłan, biskup i prymas oraz konkretnych, trudnych sytuacjach, w jakich żył, działał i kierował Kościołem polskim – mówił.
Profesor dr hab. Grzegorz Kucharczyk skupił się na rozważeniu zagadnienia obecności struktur kościelnych w Polsce i ich wpływu na rozwój polskiego patriotyzmu. – Patriotyzm jest miłością do ojczyzny. Pytanie – czy byłaby Polska bez Kościoła? Pewnie by była, ale na pewno nie taka, jaką znamy z historii. Rola hierarchii kościelnej od początku była bardzo znacząca. Bez niej nie byłoby tego podstawowego zadania wypełnianego przez Kościół, czyli zadania nauczania – w tym przypadku nauczania miłości ojczyzny – mówił prelegent.
Prof. dr hab. Zdzisław Biegański z UKW podjął temat wielkich idei i postaci zasłużonych dla odzyskania niepodległości Polski. Zauważył, że często prowadzony jest spór – czyje zasługi należy traktować jako największe, choć jest to mało inspirujące, gdyż takich postaci jest wiele.
O „zapomnianych ojcach niepodległości” – kardynałach Aleksandrze Kakowskim, Adamie Sapiesze i Edmundzie Dalborze mówił dr hab. Janusz Kutta. Profesor Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy podkreślił, że w okresie wielkiej wojny wszyscy hierarchowie ujawnili swoje „zainteresowania kwestią niepodległości”. – Aczkolwiek odżegnywali się od działalności politycznej – w sprawach dotyczących odzyskania niepodległości realizowali swój program, który wyrażał się m.in. w listach pasterskich czy zjazdach – mówił.
Trzydniowe sympozjum odbywało się w gmachu Biblioteki Głównej UKW oraz w Kujawsko-Pomorskiej Szkole Wyższej pod honorowym patronatem rektora Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy prof. dr. hab. Jacka Woźnego.
XXXVII Tydzień Kultury Chrześcijańskiej zakończy się 18 listopada. Jego motto stanowią słowa Prymasa Tysiąclecia: „Mamy jedną Ojczyznę i jej winni jesteśmy służbę, ofiarę”.
Tekst i zdjęcia: Marcin Jarzembowski
