03.06.2023
Pamięć jest tą siłą, która tworzy tożsamość, zarówno na płaszczyźnie istnień ludzkich, jak i zbiorowej – mówił bp Krzysztof Włodarczyk, który przewodniczył Mszy Świętej w 100. rocznicę odsłonięcia i poświęcenia Pomnika Powstańców Wielkopolskich w Brzozie.
Biskup bydgoski dodał, że przez pamięć – w psychice osoby – tworzy się poniekąd oraz krystalizuje poczucie tożsamości. – Jeśli nie będziemy starać się o poznawanie i przekazywanie prawdy o naszej historii – tej dobrej i tej trudnej, czasami złej – to jaką zbudujemy tożsamość? – pytał, dodając, że pamięć o bohaterach, którzy mieli odwagę żyć według prawdy, jest naszym obowiązkiem.
W setną rocznicę odsłonięcia, poświęcenia pomnika w Brzozie – warto według biskupa – uświadomić sobie, że pierwszym, najważniejszym celem naszej działalności jest Polska: jej pomyślność, lepszy los, rozwiązania, które mają służyć dobru narodu. – Polska jutra, lepszej przyszłości, bardziej skutecznej odpowiedzi na wyzwania, jakie niesie udział w europejskiej wspólnocie, także dochowanie wierności polskiej pamięci i tożsamości – mówił.
Biskup Krzysztof Włodarczyk przypomniał, że miejsca pamięci, związane z walką Wielkopolan o niepodległość w latach 1918-1919 i jej uczestnikami, pojawiły się jeszcze w czasie powstania. – Od samego początku elity społeczeństwa polskiego – politycy, wyżsi dowódcy, duchowni, działacze społeczni – zdawali sobie sprawę z konieczności i celowości podtrzymywania pamięci o wydarzeniach powstańczych – dodał.
Ocenia się, że do 1939 r. powstało ok. 120 miejsc pamięci związanych z powstaniem wielkopolskim. – Przez długie lata o tę pamięć dbali przede wszystkim sami uczestnicy walk. Główną jednostką organizującą i koordynującą obchody i uroczystości, wspierającą władze państwowe w tym zakresie, jest Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego z siedzibą w Poznaniu – a tutaj Gminne Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego im. kapitana Sylwestra Grochowiny w Brzozie – stwierdził, dziękując jego członkom za działalność. Nie byłoby również zwycięskiego powstania, zważywszy na brak polskiej szkoły – jak podkreślił bp – gdyby nie Kościół katolicki pielęgnujący ducha patriotycznego.
Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 roku. Do połowy stycznia powstańcy wyzwolili niemal całą Wielkopolskę. W mroźną noc opanowali Brzozę. Jednak tego samego dnia przeciwnik, dysponujący przewagą militarną, zaatakował polskich bohaterów. Mimo, że zwycięskie powstanie nie miało właściwego uznania, to miejscowa ludność, a także działacze upamiętnili patriotyczną postawę powstańców. Już 27 maja 1923 roku odsłonięto pomnik, który niestety Niemcy zburzyli w czasie drugiej wojny światowej.
Temat odbudowy powrócił w 2004 roku w planach rozwoju Brzozy. Pierwszy szpadel wbito w ziemię w czerwcu 2009 roku. Odbyła się również ekshumacja szczątków, a ponowny pochówek miał miejsce 11 listopada 2010 roku. Obecny pomnik poświęcony został w 2012 roku. W jego centralnym miejscu – powyżej figury Jezusa Chrystusa – znalazły się słowa „Naszym bohaterom poległym w Brzozie w styczniu 1919”. – Figura ta jest znakiem wiary tych ludzi, którzy zostali tu pochowani – aż dwunastu. Dla nas nieustanną zachętą do refleksji i modlitwy. Stając dzisiaj przy pomniku, przywołujemy tamte wydarzenia i w ich świetle próbujemy spojrzeć na nasze życie – stwierdził ks. prałat Wojciech Szukalski, proboszcz parafii NMP Królowej Polski w Brzozie.
O obchodach setnej rocznicy przypominać będzie specjalna tablica, ufundowaną przez Delegaturę Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy, którą poświęcił bp Krzysztof Włodarczyk w obecności m.in. córki powstańca – Marii Nowackiej.
Tekst: Marcin Jarzembowski
Zdjęcia: Wiesław Kajdasz
