Choć tytuł brzmi dość zagadkowo, nie kryje w sobie żadnej tajemnicy. Wręcz przeciwnie. By jednak podtrzymać lekkie napięcie, wybierzmy się wpierw w krótką podróż do parafii Przemienienia Pańskiego w Bydgoszczy, która rozwikła enigmatyczną nazwę.
Parafia ta obejmuje tereny Smukały, Opławca i Janowa. Jest to niezwykle urokliwe miejsce położone w enklawie rzeki Brdy i lasów. O fenomenie tej dzielnicy Bydgoszczy świadczy jej historia, która oprócz kart pięknych, ma również wspomnienia naznaczone cierpieniem i bólem. Pierwsze wzmianki o osadzie Smukała-Młyn pochodzą z XV wieku. Początkowo należała ona do Kasztelani Wyszogrodzkiej, a w administracji kościelnej do Kapituły Włocławskiej. Od 1579 r. opiekę duszpasterską sprawowała tu parafia w Osielsku.
W 1878 r. Niemcy zmieniły nazwę na Mühlthal. Na początku XX wieku powstała tu fabryka karbidu i elektrownia wodna, a w Smukale Górnej sanatorium dla gruźlików oraz przystanek kolei wąskotorowej z restauracją „Leśna”. O budowie sanatorium dla płucno-chorych zadecydował przede wszystkim mikroklimat, sprzyjający kuracji oddechowej. W późniejszych latach wybudowano most na Brdzie, którym poprowadzono, istniejącą już linię kolei wąskotorowej, do Maksymilianowa i Włók. W dwudziestoleciu międzywojennym miejsce to tętniło życiem, będąc atrakcją wypoczynkową dla Bydgoszczan. W 1920 r. władze polskie przejęły fabrykę karbidu („Karbid Wielkopolski”) oraz sanatorium.
W okresie II wojny światowej założony tu został niemiecki obóz przesiedleńczy (w budynku dawnej karbidowni; obecnie mieści się tu internat Okręgowego Ośrodka Dokształcania Zawodowego), przez który przeszło ok. 4 tys. osób, wysiedlonych głównie z Pomorza. Z powodu głodu, bicia i wycieńczenia ciężkimi pracami zmarło ponad 800 osób (w tym 420 dzieci), których mogiły spoczywają na cmentarzu przy ulicach Baranowskiego i Opławiec. Choć po wojnie tereny Smukały i Opławca odzyskały swój wypoczynkowy rytm, to z biegiem czasu atrakcyjność tej dzielnicy malała.
Obecnie, większość tych miejsc istnieje i stanowią one trwałe świadectwo tamtych dziejów. Do dyspozycji mieszkańców i turystów są również: PTTK, UKS (podlegający Szkole Podstawowej nr 34 w Bydgoszczy) oraz kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Opławcu i kaplica Matki Bożej Częstochowskiej w Smukale. Dzielnica ta jest również wpisana do terenu ochronnego Obszaru Zalewu Koronowskiego i znajduje się w strefie ochronnym wód Brdy, stanowiącej źródło wody pitnej dla Bydgoszczy. Z początkiem XXI wieku, to „zielone osiedle” dotknął proces urbanizacji sprawiając obniżenie jakości powietrza. Z roku na rok narasta problem smogu. I tu następuje rozwiązanie tajemniczego tytułu, który jest pomysłem Parafialnego Zespołu Caritas. Z grupą parafian postanowiliśmy włączyć się w ogólnopolską akcję proekologiczną prowadzoną przez Caritas Polska oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska zgłaszając projekt „Smukała jak dawniej”. Akcja inspirowana jest encykliką papieża Franciszka „Laudato si”, którą – poprzez podejmowane działania– pragniemy również promować.
Projekt oparty jest na 4. filarach, tworzących wyraz „SMOG”. Filar „S” polegał na zamontowaniu miernika jakości powietrza przy kościele w Opławcu oraz monitorowaniu poziomu zanieczyszczenia poprzez stronę www.ipomiar.pl. Ma to oddziaływać na większą świadomość i samokontrolę spalanego paliwa oraz popularyzację proekologicznych inwestycji. Filar „M” to modernizacja kaplicy w Smukale, która w ostatnich latach przeszła gruntowny remont. Przy kaplicy znajduje się również drewniana altana, dzięki której obiekt służy nie tylko do celów kultycznych, ale również rekreacyjnych. W ramach projektu zamontowano panele fotowoltaiczne, zbiornik na deszczówkę, a także kosze do segregacji śmieci, przez co obiekt stał się bardziej przyjazny środowisku naturalnemu.
Filar „O” odnosi się do organizowania festynów, spotkań dla mieszkańców i różnych grup oraz cyklicznych spływów papieskich, z których nasza parafia słynie. Poprzez projekt dołączamy również organizację wyprzedaży garażowych, imprez proekologicznych oraz pomocy sąsiedzkiej przy ekologicznych przedsięwzięciach. Ostatnim filarem jest „G” jak głos, który ma pozytywnie kreować myślenie oraz działanie mieszkańców i turystów w trosce o czyste powietrze w naszej dzielnicy. Poprzez promowanie encykliki papieża Franciszka „Laudato si” pragniemy motywować mieszkańców i turystów do wspólnej troski o naszą małą ojczyznę. To również nasza mała cegiełka w proces wychowania młodego pokolenia w duchu miłości Boga i bliźniego oraz poszanowania środowiska naturalnego.
Nasz projekt wpisuje się w piękną, choć w niektórych momentach dziejowych bolesną historię Smukały i Opławca. Każdy, kto przybywa w ten bydgoski zakątek zapewne będzie zauroczony krajobrazem i zaciekawiony dawnymi dziejami. Niezwykłość tego miejsca zasługuje zatem na pamięć i troskę o dziedzictwo historii i naszych przodków. Miejsca okupione cierpieniem niech będą poszanowane, a cześć dla ich bohaterów niechaj będzie żywa wśród następnych pokoleń. Podobnie piękno i mikroklimat tej zielonej dzielnicy Bydgoszczy zasługują na specjalną troskę mieszkańców i turystów. Naszymi przedsięwzięciami pragniemy przypominać o tych dwóch ważnych filarach, na których osadzona jest dzielnica Smukały i Opławca. „Laudato si” jest wezwaniem do chwalenia Pana. Chwalmy więc Go w pięknie stworzonego świata, w pamięci dawnych bohaterach oraz bliźnich, których mamy obok siebie.
Tekst i zdjęcia: ks. Rafał Muzolf – parafia Przemienienia Pańskiego w Bydgoszczy
Oprac. MJ
